Zeki Alasya, tam adıyla Zeki Şenol Alasya, 18 Nisan 1943 yılında İstanbul Şehzadebaşı'da doğdu. Aslen Kıbrıslıdır. Robert Koleji'nin orta bölümünü bitirdi. Okul döneminde bir yandan tabelacılık yapıyordu. Sanat hayatına 1959'da MTTB (Millî Türk Talebe Birliği) tiyatrosunda amatör olarak başladı. Bir süre dekoratörlük ve rehberlik yaptı. 1964 yılında, Arena Tiyatrosu'nda profesyonel oyunculuğa başladı. Mister Nato, Kargalar Okulu, Şampanya ve Viski gibi oyunlarda rol aldı. 1965'te Ulvi Uraz Tiyatrosu'nda çalıştıktan sonra 1967'de Haldun Taner, Metin Akpınar ve Ahmet Gülhan ile birlikte Devekuşu Kabare Tiyatrosu'nun kurucuları arasında yer aldı. Bu topluluğun tüm oyunlarında oyuncu, yazar, yönetmen olarak çalıştı.
Film çevirmeye 1973'ten sonra başladı. Metin Akpınar ile birlikte Türk sinemasında yeni bir ikili oluşturdular. 37 yıl birçok filmde beraber yer aldılar. 1977'te de yönetmenlik yapmaya başladı. Yönettiği filmlerin çoğunda oyuncu olarak yer aldı. Sinemaya uzun süre ara verdikten sonra son filmi olan "Güle Güle"de oynadı.
Oyuncu olarak; Salak Milyoner, Beş Milyoncuk Borç Verir misin, Köyden İndim Şehire, Güler misin Ağlar mısın, Nerden Çıktı Bu Velet, Nereye Bakıyor Bu Adamlar, Hasip ile Nasip, Güle Güle, filmlerde rol aldı. Yönetmen olarak; Aslan Bacanak, Sivri Akıllılar, Caferin Çilesi, Petrol Kralları, Doktor, Köşe Kapmaca, Vay Başımıza Gelenler, Elveda Dostum gibi filmleri var.
1998 yılında Kültür Bakanlığı'nca verilen Devlet Sanatçısı unvanını aldı.
YAPIMLARI
1972
Karaoğlan Geliyor
Çalık
Sev Kardeşim
Avukat
Tarkan Altın Madalyon
Vandal Kralı
Tatlı Dillim
Antrenör
1973
Hamsi Nuri
Torik
Kaynanam Kudurdu
Kolsuz Kahramanın Kolu
Yalancı Yarim
Hüsnü
1974
Beş Tavuk Bir Horoz
Köyden İndim Şehire
Himmet Ağa
Mavi Boncuk
Şeker Kamil
Mirasyediler
Zeki
Salak Milyoner
Himmet Ağa
İmparator
İspirto Nuri
Şenlik Var / Bal Kız
Selim
Türkân Şoray ile başrolde oynamıştır
1975
Beş Milyoncuk Borç Verir Misin
Zeki
Güler Misin Ağlar Mısın
Zeki
Nereden Çıktı Bu Velet
Zeki
1976
Hasip İle Nasip
Hasip
Her Gönülde Bir Aslan Yatar
Bekçi Zeynel
Nereye Bakıyor Bu Adamlar
Zeki
1977
Aslan Bacanak
Selim
Sivri Akıllılar
Zeki
1978
Cafer'in Çilesi
Cafer
Petrol Kralları
Zeki
1979
Doktor
Tabelacı
Garibin Çilesi Ölünce Biter
Zeki
Köşe Kapmaca
Donanma Kamil
Vay Başımıza Gelenler
Kamil
1981
Şaka Yapma
Zeki
1982
Baş Belası
Zeki Gürses
1983
Davetsiz Misafir
İlyas
Dönme Dolap
Selami
1984
Gülümseyen Dünya
1985
Yanlış Numara
Sami
Patron Duymasın
Şakir
1986
Namus Düşmanı
Veli
1988
Güler Misin Ağlar Mısın
1992
Biz Bize Benzeriz
Zeki Metince
1993
Hastane
Doktor Salih Marmara
Televizyon dizisi
1998
Yerim Seni
Muharrem
Televizyon dizisi
1999
Güle Güle
İsmet
2000
Adada Bir Sonbahar
Mehmet
Televizyon filmi
Oyunbozan
Kemal Yılmaz
2001
Dedem, Gofret ve Ben
Rıza
2002
Anne Babamla Evlensene
Sermet
Rus Gelin
Federasyon Başkanı
2003
Hababam Sınıfı Merhaba
Boz Ali
Ömerçip
Tonton Dede
2004
Cennet Mahallesi
Komiser
2004-2007 yılları arasında yayınlanmış televizyon dizisi
Cumhurbaşkanı Öteki Türkiye'de
Cumhurbaşkanı
Kalbin Zamanı
Fikret
Pardon
Cezaevi Müdürü
Yabancı Damat
Ökkeş Usta
Televizyon dizisi
Şans Kapıyı Kırınca
Peder Alfonzo
2006
Can
2007
Hayattan Korkma
Rıfkı
Oyun Bitti
Tahsin
Televizyon dizisi
2008
Akasya Durağı
Nuri Baba
2008-2012 yılları arasında yayınlanmış televizyon dizisi
28 Haziran1945'de devlet demir yollarında memur olan Halit Şoray ve ev hanımı Meliha Şoray'ın kızı olarak İstanbul'da dünyaya geldi. Ekonomik açıdan sıkıntılar yaşayan bir ailesi olan Şoray, öğrenimine Rami Taş okulunda başladı. Sürekli olarak mahalle değiştirdiklerinden, farklı okullara devam etmek zorunda kalan Şoray, ilköğrenimini 1956’da Feriköy İlkokulu'nda tamamladı.
Şoray’ın babası bir süre sonra işini bırakıp polis memuru oldu, annesi ise bir lastik fabrikasında çalışmaya başladı. Zorlu yaşam koşulları sebebiyle Şoray, küçük yaşta evin işleriyle ilgilenmek zorunda kalmıştı. 1954’te kız kardeşi Nazan Şoray dünyaya geldikten sonra anne babası arasındaki geçimsizlik üst noktalara ulaşmıştı ve çift boşanma kararı aldı. Kız kardeşiyle birlikte annesinde kalan Şoray, liseye devam ediyordu. Boşanma sonrası Karagümrük'teki Sarmaşık Sokak’a taşınan aileyi yine zorlu günler bekliyordu. Ancak Şoray'ın ev sahiplerinin kızı Emel Yıldız'la taşınması hayatının dönüm noktalarından biri olacaktı. Yıldız sayesinde Yeşilçam'a adım atan Şoray'ı o dönem Nisan Haper’in asistanı olan Türker İnanoğlukeşfedecekti. Köyde Bir Kız Sevdim filmindeki rol için önceden Emel Yıldız'la anlaşılmasına rağmen Şoray'a şans verildi. Annesi Meliha Şoray kızının aktris olmasını istemediği halde maddi sıkıntıları yüzünden çalışmasına onay vermişti. İlk filmi için kamera önüne geçen Şoray'ı sinemada uzun soluklu bir kariyer dönemi bekliyordu.
O dönemde henüz 15 yaşında olan ve Şadi Çadırcı ile nişanlı olan Şoray, ilk filminden sonra yeni teklifler almaya başlamıştı. Bir süre sonra Çadırcı'dan ayrılıp İnanoğlu ile nişanlanan oyuncu, Aşk Rüzgarı ve Utanmaz Adam filmlerinden sonra basının da dikkatini çekmeye başladı ve dönemin ün yapmış haftalık popüler dergilerinden “Sinema" için kapak kızı seçildi. Şoray'ın 15 Mart 1961'de basılan dergiyle artık yüzü tanınmaya başlamıştı. Sinema dergisinin ardından Artist, Büyük Gazete ve Ses gibi yayınlarda da görüldü.
Eylül 1962’de bir film setinde tanıştığı Rüçhan Adlı’nın Şoray’ın hayatında önemli bir rolü olacaktı. Zira baba sevgisini kendisinden 23 yaş büyük olan Adlı'da bulan Şoray, bu ilişkisini yirmi yıl gibi uzun bir süre sürdürecekti. Rüçhan Adlı'nın evli olması nedeniyle magazin basınında haklarında birçok şey yazılıp çizilen çift, tüm olumsuzluklara rağmen birlikte olmayı seçmişlerdi. Şoray’ın Sultan olarak anılmasında ve "Şoray Kanunları" olarak nitelendirilen kurallarının oluşmasında Rüçhan Adlı'nın büyük rolü vardı. Zira Adlı, Şoray'ın her filmde rol almasını istemiyor, dekolte giymesine, filmlerdeki ağır çalışma koşullarına ve öpüşmesine karşı çıkıyordu. Adlı, oyuncuya bazı kısıtlamalar getiriyordu ve ona "Sultanım" diye hitap ediyordu. Bu hitap biçimi daha sonra dönemin ünlü yayınlarında haber oldu ve Şoray, "Sultan" lakabıyla anılmaya başladı.
Şoray “Otobüs Yolcuları”ndan sonra, aktris olarak kendini iyice yetiştirmiş olduğu görülen Acı Hayat'ta rol aldı. Sinema yazarları tarafından “Yılın filmi” seçilen Acı Hayat, Şoray'a 1964’te I. Antalya Altın Portakal Film Festivali'nde en iyi kadın oyuncu ödülünü kazandırdı. Şoray, filmografisi için oldukça önemli olan bu filmdeki rolüyle sinema eleştirmenleri ve senaristlerden büyük övgüler aldı.
Şoray sayesinde ailesinin maddi durumu da düzelmiş, üst üste çektiği filmlerle oyunculukta kendine sağlam bir yer edinmeye başlamıştı. Dönemin ünlü yapımcıları ve film şirketi sahipleri Murat Köseoğlu (Aca Film), Osman Seden (Kemal Film), Nevzat Pesen(Pesen film) Şoray'ı filmlerinde oynatabilmek için birbirleriyle yarışıyorlardı. Oyuncu 60'lı yıllara çok kısa sürede damgasını vurmuş,1965'te Fatma Girik, Hülya Koçyiğit, Filiz Akın'la birlikte Türk sinemasının en iyi dört kadın oyuncusundan biri olmuştu. Aynı yıl rol aldığı “Sürtük” adlı film, Türk sinema tarihi açısından önemliydi, zira inanılmaz bir seyirci rakamına ulaşmış, Şoray’ı büyük bir yıldız yapmış ve gazino filmleri dönemini başlatmıştı.
Ancak 1966'dan sonra yapımcıların para makinesi olarak gördüğü Şoray, ardı ardına benzer konulu filmler çekmeye başlamıştı ve sinemalarda sadece Şoray filmleri gösteriliyordu. Bu durum oyuncunun filmlerine gösterilen ilgiden kaynaklanıyordu ancak sinema izleyicisinde bir süre sonra bıkkınlık yaratmaya başlamıştı.
70’lerin başında yine zirvede görünen Şoray, 1972 yılıyla birlikte mesleki yaşamında yeni bir döneme başladı. Zira film sayısını ciddi anlamda azaltma kararı almıştı. Aynı yıl çektiği Cemo ve Dönüş filmleriyle başarı kazanan Şoray için Dönüş filmi ayrı bir önem taşıyordu. Çünkü oyuncunun ilk yönetmenlik deneyimiydi. Tepkilerle karşılaşsa da o dönemde hapiste olan Yılmaz Güney'den rejisörlüğü için kutlama mesajı alan Şoray'ın kendine güveni arttı. Film yılın en büyük hâsılat getiren yapımı olmasının dışında 1973yılında “Moskova Film Festivali”nde özel bir ödül aldı. İkinci yönetmenlik denemesi olan Azapta için 1973'te kamera arkasına geçen Şoray, ilki kadar başarılı olamadı.
70’li yıllarda ortaya çıkan porno film furyasının yanında muhtıra nedeniyle de Şoray, bu süreç içinde çok az yapımda yer aldı. Bunlardan biri de Atıf Yılmaz’ın yönetmenliğinde büyük ses getiren ve başrollerini Kadir İnanır’la birlikte paylaştıkları Selvi Boylum Al Yazmalım’dı.
80’ler, Şoray’ın hem özel hayatında hem de sinema kariyerinde önemli değişikliklerin gerçekleştiği yıllar oldu. Zira oyuncu, 1983’te Rüçhan Adlı’yla 20 yıl süren ilişkisini sona erdirdikten sonra, Şoray kanunlarının pek hükmü kalmamıştı. Kendisi gibi oyuncu olanCihan Ünal’la yine 1983’te dünya evine giren Şoray’ın 1 yıl sonra annesi hayata gözlerini yumdu. 1985 yılında kızı Yağmur Ünaldünyaya geldikten sonra Şoray film çalışmalarına bir süre ara verdi ve 1987’de Hayallerim Aşkım ve Sen’de başrolde oynadı. Aynı yıl Ünal’dan boşanan Şoray, Rumuz Goncagül, Gramofon Avrat, Soğuktu ve Yağmur Çiseliyordu gibi başarılı filmlerde rol aldı. 1993’teAziz Nesin’in aynı adlı romanından beyaz perdeye uyarlanan Tatlı Betüş isimli TV dizisinde kamera önüne geçtikten sonra ona Altın Portakal’da ikinci kez en iyi kadın oyuncu ödülünü kazandıracak olan Bir Aşk Uğruna 1994’te vizyondaydı. Aynı yıl babasını bir yıl sonra da büyük aşkı Rüçhan Adlı’yı kaybeden Sultan, Yerçekimli Aşklar, Nihavend Mucize gibi yapımlardan sonra, Türk televizyon tarihinde çok önemli bir yere sahip olan İkinci Bahar’da Hanım rolünü canlandırdı. 2001’de TV izleyicisiyle Haluk Bilginer’le başrolleri paylaştıkları Tatlı Hayat ile yeniden buluşan Şoray, 1997’den sonra ilk kez uzun bir metrajlı bir filmle kamera önüne geçecekti:Gönderilmemiş Mektuplar.
Şoray, Mürüvvetsiz Mürüvvet ve Cemile isimli TV dizilerinden sonra son olarak 2006’da Uğur Yücel’in yönetmenliğini yaptığı “Hayatımın Kadınısın” isimli filmle izleyiciyle buluşmuştur.
ÖDÜLLERİ
1964: 1964 Antalya Altın Portakal Film Festivali, En İyi Kadın Oyuncu Ödülü, Acı Hayat
1968: 1968 Antalya Altın Portakal Film Festivali, En İyi Kadın Oyuncu Ödülü, Vesikalı Yarim
1972: 5. Altın Koza Film Festivali - En başarılı kadın oyuncu
1972: 1. Altın Kelebek Ödülleri, En İyi Kadın Oyuncu Ödülü
1973: Moskova Film Festivali (Rusya) - Özel Ödül, Dönüş
1978: Taşkent Film Festivali - Uluslararası Aytmatov Kulübü Geleneksel Ödülü, Selvi Boylum, Al Yazmalım
1987: 1987 Antalya Altın Portakal Film Festivali - En İyi Kadın Oyuncu, Hayallerim, Aşkın ve Sen
1990: 2. İzmir Film Festivali - Altın Artemis Onur Ödülü
1991: Türkiye Cumhuriyeti Devlet Sanatçısı ünvanı
1992: 8. Bastia Akdeniz Sinemaları Festivali - En İyi Kadın Oyuncu, Soğuktu Ve Yağmur Çiseliyordu
1994: 6. Ankara Uluslararası Film Festivali - Emek Ödülü
1994: 1994 Antalya Altın Portakal Film Festivali - En İyi Kadın Oyuncu, Bir Aşk Uğruna
1996: 15. Uluslararası İstanbul Film Festivali - Sinema Onur Ödülü
1999: Roma Film Festivali - Büyük Ödül
1999: 2. Uçan Süpürge Kadın Filmleri Festivali - Kadın Yönetmen Ödülü
2000: Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi - Zirvedekiler 2000 Ödülü
2001: Akademi İstanbul - Yılın En Başarılı Sanatçısı Ödülü
2009: Sadri Alışık Ödülleri - onur Ödülü
2013: Engelsiz Yaşam Vakfı - Türk Sineması Üstün Başarı Ödülü
